ปัญหาเรื่องมีบุตรยากน้ันเป็นปัญหาที่พบในคู่สมรสที่ใช้ชีวิตอยู่ด้วยกันฉันท์สามีภรรยาเป็นเวลาอย่างน้อยหนึ่งปีแล้วยังไม่สามารถตั้งครรภ์เองได้ ปัจจุบันปัญหาเรื่องมีบุตรยากนั้นพบได้มากขึ้นเรื่อยๆทุกกลุ่มอายุ อุบัติการของภาวะมีบุตรยากนั้นโดยเฉลี่ยอยู่ที่ร้อยละ 15 ของคู่สมรสนั้นไม่สามารถมีบุตรเองได้เมื่ออยู่ด้วยกันครบหนึ่งปี สาเหตุที่เราพบว่าอุบัติการสูงขึ้นเรื่อยๆนั้นเกิดจากสภาพสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป การแต่งงานที่ล้าช้าเนื่องจากการใช้เวลาหมดไปกับการเรียน การทำงาน รวมทั้งการใช้ชีวิตในเมืองใหญ่ที่เต็มไปด้วยมลพิษ สารพิษ ความคร่ำเคร่งและความเครียดจากการทำงาน รวมทั้งทัศนคติของการมีบุตรที่เปลี่ยนไป สาเหตุเหล่านี้ล้วนแล้วแต่เป็นอุปสรรคสำหรับการมีบุตรตามธรรมชาติ
สำหรับสาเหตุของภาวะมีบุตรยากน้ันโดยทั่วไป สามารถแบ่งได้เป็นสองส่วนคือ
สาเหตุทางฝ่ายชาย พบได้ 30-40% จากสาเหตุทั้งหมด
สาเหตุทางฝ่ายหญิง พบได้ 30-40% จากสาเหตุทั้งหมด
ตรวจไม่พบสาเหตุอีกประมาณ 10%
จะเห็นได้ว่าฝ่ายหญิงและฝ่ายชายน้ันรับผิดชอบสาเหตุของภาวะมีบุตรยากกันคนละครึ่ง และยังพบสาเหตุจากทั้งสองคนพร้อมกันได้ประมาณ 10% ดังน้ันการตรวจหาสาเหตุของภาวะมีบุตรยากจึงควรทำการตรวจทั้งสองฝ่าย จึงจะทำให้วางแผนการรักษาได้อย่างถูกต้อง ซึ่งจะเป็นการร่นระยะเวลาการรักษาเพื่อให้คู่สมรสมีบุตรได้อย่างมีประสิทธิภาพมากกว่าการรักษาที่ไม่ตรงกับสาเหตุ
การมีบุตรนั้นเป็นเรื่องของคนสองคน คือคู่สมรส เมื่อมีปัญหามีลูกยาก บุคคลทั้งสองควรจะจูงมือกันมาพบแพทย์เพื่อตรวจหาสาเหตุ จะทำให้การวางแผนการรักษาน้ันทำได้อย่างถูกต้องมากขึ้น และเป็นการให้กำลังใจกันในการรักษาเป็นอย่างดี
ถ้ามาดูกันเฉพาะฝ่ายหญิง สาเหตุทางฝ่ายหญิงที่พบได้บ่อยมากที่สุดคือภาวะไข่ไม่ตก
การที่ฝ่ายหญิงมีประจำเดือนมาได้ทุกเดือนน้ัน ไม่ได้หมายความถึงการมีการตกไข่เสมอไป ซึ่งคนส่วนใหญ่มักจะเข้าใจผิดว่าการตกไข่กับการมีประจำเดือนเป็นเรื่องเดียวกัน ในความเป็นจริงคนที่มีการตกไข่ได้ตามปกติ ประจำเดือนจะมาสม่ำเสมอทุกๆ 28 วัน ส่วนคนที่ประจำเดือนมาได้ทุกเดือน แต่ไม่สม่ำเสมอ รอบประจำเดือนอาจจะสั้นๆยาวๆ เลือดออกกระปริดกระปรอยบ้างน้ันมักจะเป็นรอบประจำเดือนที่ไม่มีการตกไข่ ถ้าจะพูดให้เข้าใจง่ายๆก็คือ คนที่ประจำเดือนมาสม่ำเสมอน้ันสามารถเกิดในรอบที่มีการตกไข่หรือไม่มีการตกไข่ก็ได้ ส่วนคนที่ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอน้ัน มักจะเกิดจากรอบที่ไม่มีการตกไข่
ความหมายของคำว่าภาวะไข่ไม่ตกนั้นโดยแท้จริงแล้ว หมายความถึงภาวะที่ไม่มีการเจริญเติบโตของไข่จนกระทั่งเป็นไข่ที่โตเต็มที่ในช่วงกึ่งกลางรอบเดือน และไข่ที่โตเต็มที่นี้จะตกออกมาจากรังไข่และเดินทางเข้าท่อนำไข่ทางปากแตร(fimbrial end) เพื่อไปพบกับอสุจิที่เดินทางมาถึงท่อนำไข่ไข่ที่โตเต็มที่นั้นจะมีขนาดประมาณ 2 ซม ซึ่งทำหน้าที่สร้างฮอร์โมนเพศเอสตราไดออล (estradiol) และฮอร์โมนเพศเอสตราไดออลจะไปกระตุ้นที่ต่อมใต้สมองให้หลั่งฮอร์โมน LH (luteinizing hormone) เพื่อมาบังคับให้ไข่ตกเองตามธรรมชาติ ดังน้ันในรายที่ไข่ไม่มีการเจริญเติบโตตามธรรมชาติ จึงไม่มีการสร้างฮอร์โมนเอสตราไดออลเพื่อไปกระตุ้นฮอร์โมนที่ต่อมใต้สมองให้หลั่งฮอร์โมนมาช่วยให้ไข่ตก จึงไม่มีการตกไข่นั่นเอง
สาเหตุของฝ่ายหญิงที่พบได้อันดับที่สองคือ ภาวะท่อนำไข่อุดตัน ท่อนำไข่เป็นอวัยวะส่วนที่ต่อมาจากส่วนของมดลูก โดยหน้าที่น้ันเป็นท่อให้ไข่กับอสุจิไปพบกัน ต่างคนต่างมาพบกันครึ่งทางที่ประมาณกลางท่อนำไข่ และปฏิสนธิกันตามธรรมชาติ หลังจากน้ันตัวอ่อนที่ผสมแล้ว จะเคลื่อนตัวออกจากท่อนำไข่มาฝังตัวในมดลูก และเจริญพัฒนาเป็นมนุษย์ต่อไป เมื่อท่อนำไข่อุดตัน ไม่ว่าจะอุดตันที่ส่วนไหนๆของท่อนำไข่ ก็จะทำให้เป็นอุปสรรคต่อการเดินทางของไข่และอสุจิ ทำให้ไข่กับอสุจิไม่ไปพบกัน ดังน้ันการปฏิสนธิตามธรรมชาติจึงไม่เกิดขึ้น สาเหตุที่ทำให้เกิดท่อนำไข่อุดตันมักเกิดจากการติดเชื้อในอุ้งเชิงกรานในอดีต ซึ่งอาจจะไม่มีอาการในบางราย หลังการอักเสบหายไป ส่ิงที่หลงเหลือคือการเกิดพังผืดในท่อนำไข่ทำให้ท่ออุดตัน และมักจะมีพังผืดภายนอกบริเวณผิวมดลูกกับรังไข่และท่อนำไข่ร่วมด้วย
 |
| ภาพแสดงการเดินทางของไข่ที่ได้รับการผสมแล้วเข้าไปฝังตัวในโพรงมดลูก |
ถ้าต้องการดูวิดีโอขนาดใหญ่ขึ้น ให้ double click ที่วิดีโอ
สาเหตุที่พบได้รองลงไปคือพังผืดในอุ้งเชิงกราน ซึ่งเป็นอุปสรรคอีกทางของการพบกันของอสุจิกับไข่ พังผืดในอุ้งเชิงกรานนั้นเปรียบเสมือนแผลเป็นที่อยู่ในอุ้งเชิงกราน ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อบางๆ พังผืดเหล่านี้อาจจะไปพันรัดกับส่วนของอวัยวะต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นมดลูก รังไข่ ท่อนำไข่ ทำให้ไปขัดขวางการตกไข่ สาเหตุของการเกิดพังผืดเหล่านี้เกิดจากขบวนการการบาดเจ็บของเนื้อเยื่อ ไม่ว่าจะเป็นการบาดเจ็บจากการผ่าตัด หรือเกิดจากการติดเชื้ออักเสบ หรือเกิดจากโรคในอุ้งเชิงกรานบางอย่างเช่นโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ หลังการผ่าตัดและหลังการติดเชื้อ ส่ิงที่หลงเหลือคือการหายของบาดแผลและพังผืด พังผืดเหล่านี้อาจจะไม่ทำอันตราย แต่ถ้ามีปริมาณมากๆหรือไปอยู่ในตำแหน่งที่สำคัญ เช่นอาจจะเกิดขึ้นล้อมรอบท่อนำไข่ รัดให้ท่อนำไข่ตัน หรือไปคลุมผิวรังไข่ ทำให้ไข่ตกออกจากรังไข่ไม่ได้ หรือไปรัดที่ลำไส้ทำให้เกิดลำไส้อุดตันได้
 |
| ภาพแสดงโรคเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ มีพังผืดเกาะที่มดลูก รังไข่ และท่อนำไข่ |
ถ้าต้องการดูวิดีโอขนาดใหญ่ขึ้น ให้ double click ที่วิดีโอ
